مشکلات و مراقبت دندانی در خرگوش

بیماری‌های دندانی یکی از معمول ترین علل مراجعه صاحبین خرگوش‌های خانگی به کلینیک‌های دامپزشکی است. این مشکلات با علائم مختلف و با شدت درگیری مختلف ظاهر شوند. با وجود اینکه علت مشکلات دندانی می‌تواند مادرزادی، جراحت باشد، ولی مدیریت صحیح در پیشگیری از شروع و درمان به موقع می‌تواند در رفع مشکلات بسیار موثر واقع شود.
برخلاف سگ‌ها، گربه‌ها و انسان رشد دندان‌های خرگوش به حدود 4 سانتی متر در هفته می‌رسد.خرگوش‌های حیات وحش معمولا با جویدن علوفه و سبزیجات سخت موجب سایش تاج دندان‌ها شده و اصلاح و کنترل رشد دندانی به صورت طبیعی انجام می‌گیرد. اما در خرگوش‌های خانگی که فقط با پلت های خشک تغذیه کرده و شاید در روزانه به مقدار بسیار کمی به علوفه دسترسی داشته اند سایش دندانی بخوبی رخ نمی‌دهد .
از طرفی دیگر تغذیه خانگی این موجودات نمی‌تواند جایگزین مواد طبیعی بوده و همچنین به دلیل بالا بودن مقادیر کربوهیدرات و چربی در این پلت‌ها، عمدتا مسئله چاقی و مشکلات گوارشی در این حیوانات دوست‌داشتنی اتفاق می‌افتد.

خرگوش‌هایی که در داخل منزل نگهداری می‌شوند عموما به دلیل عدم دسترسی به نور مستقیم آفتاب دچار اختلال در تولید ویتامین D شده که به دنبال آن جذب کلسیم در غذا به مشکل خورده که می‌توانند بیماری‌های دندانی و استخوانی را در پی داشته باشد.

خوشبختانه، علائم زود هنگامی از بیماری‌های دندانی وجود دارد که صاحبین این حیوانات با اندکی توجه می‌توانند سلامت دندانی حیوان خانگی خود را تضمین کنند.

علائم بیماری‌های دندانی در خرگوش

خرگوش‌های خانگی عموما درگیر بیماری‌های دندانی می‌شوند، اما متاسفانه صاحبین آنها زمانی متوجه مشکل می‌شوند که دیگر بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است. در این حالت صاحبین ممکن است متوجه این علائم شوند:

افتادن غذا از دهان

افزایش تولید بزاق

کاهش اشتها یا ترجیح حیوان به مصرف بیشتر غذاهای نرم

رشد بیش از حد دندان‌هایی نیش

افزایش ترشحات چشمی که ناشی از افزایش فشار ریشه دندان‌ها به مجاری اشکی است.

تنها راه تشخیص زود هنگام مشکلات دندانی، ویزیت منظم خرگوش توسط دامپزشک باتجربه می‌باشد. به کمک معاینه محوطه دهانی ( تحت داروهای آرام بخش) و در صورت نیاز تهیه عکس رادیولوژی از جمجمه می‌توان ریشه دندان‌ها را زیر خط لثه‌ها مشاهده کرد. رشد بیش از حد دندان‌های نیش عموما نشان دهنده این است فک بالا و پایین به درستی روی هم قرار نگرفته‌اند تا در زمان جویدن سایش مناسب سطوح دندانی انجام پذیرد؛ به این حالت malocclusion می گویند.

معاینه هفتگی خرگوش توسط صاحبین و مشاهده رشد بی رویه دندان‌های نیش می‌تواند نشان از عدم قرار‌گیری ردیف دندان‌ها در جای درست باشد که در این حالت معاینه دهانی توسط دامپزشک متخصص می‌تواند مشخص کننده رشد بیش از حد دندان‌های عقبی و لبه‌های تیز دندان باشد که در نهایت جویدن را برای خرگوش با مشکل مواجه می‌کند. در نمای طبیعی دندان های نیش باید سفید، کشیده، با لبه های افقی اسکنه ایی شکل باشد. زمانی که فک ثابت است دندان نیش فک پایین پشت دندان نیش فک بالا قرار میگیرد.

هرچه تاج دندان‌ها در داخل دهان بیشتر رشد می‌کند، دندان‌های بالا و پایین در زمان جویدن بیشتر با هم برخورد کرده، و به این ترتیب فشار بیشتری به ریشه دندان‌ها وارد می شود که موجب لق شدن دندان‌ها و ایجاد گپ و فاصله بین دندان و لثه می‌شود. غذا و باکتری‌ها در این فواصل به دام افتاده که باعث عفونت ریشه دندان‌ها و تشکیل آبسه‌های فکی می‌شود. در حالت پیشرفته به صورت تورم سفت و استخوانی در راستای خارجی فک تا اندازه توپ بیسبال مشاهده می‌شود. متاسفانه در این حالت است که صاحبین پت متوجه مشکل می‌شوند که البته حتی دیده شده که بعضی خرگوش‌ها حتی با وجود آبسه دهانی هم مشکلی در غدا خوردن نداشته اند.

درمان بیماری‌های دندانی در خرگوش

به محض اینکه مشکل دندانی در خرگوش شکل می‌گیرد، غالبا نیازمند جراحی اصلاحی می‌باشد، و بسیاری از خرگوش‌ها در طول زندگیشان نیازمند درمان  اصلاحی مکرر دندان‌های پیش و خلفی زیر نظر دامپزشک تحت بیهوشی می‌باشند. جراحی در مواردی چون برداشتن دندان عفونی و یا استخوان مرده در زمان حضور آبسه اولویت می‌یابد. خرگوش‌های با بیماری‌های دهانی برگشت پذیر ممکن است نیازمند درمان با داروهای آنتی بیوتیکی، ضدالتهاب‌ها و تغذیه از طریق سرنگ باشند؛ و حتی در بعضی موارد نیازمند جراحی‌های دهانی مکرر به منظور مدیریت مشکل مذکور هستند.

اقدامات پیشگیرانه دندانی در خرگوش

در حالی که برخلاف سگ ها و گربه ها، دندان‌های خرگوش‌ها نیازی به مسواک کردن ندارد، اما نیازمند چک آپ حداقل سالیانه توسط دامپزشک متخصص اگزوتیک (باتجربه زیاد در زمینه خرگوش‌) می‌باشد.

• غذایی با فیبر بسیار بالا مانند کاه و سبزیجات برگدار در اختیار خرگوش قرار دهید تا محرک بیشتری جهت جویدن و سایش دندانی باشد.
• مقادیر غذای فرم پلت را به حداکثر یک چهارم پیمانه به ازای هر دو کیلو وزن بدن در روز کاهش دهید.
• در طول روز در صورت امکان خرگوش خود را در معرض تابش نور آفتاب قرار دهید (مراقب گرمازدگی باشید).
• خرگوش خود را به منظور علائم بیماری‌های دهانی تحت نظارت دائمی داشته باشید، علائمی مانند کاهش یا اشتهای انتخابی، افزایش ترشح بزاق، افزایش ترشحات چشمی و تورم فک.

در صورتی که هرکدام از این علائم را مشاهده کردید سریعا دامپزشک خود را مطلع نمایید تا معاینات کامل و دقیق محوطه دندانی انجام پذیرد. به طور کلی درمان‌های پیشگیرانه، به همراه توجه نزدیک و دقیق به سلامت دهانی خرگوش، کلید اصلی سلامتی، عمر طولانی و بدون درد خرگوش دلبند شماست.