پتپزشک راهنمای جامع حیوانات سگ نژاد چی‌واوا تاریخچه نامعلومی دارد. برخی افراد معتقدند که این نژاد قبل از اینکه توسط توسط یک گردشگر اسپانیایی به آمریکای مرکزی برده شود متعلق به کشور چین بوده است. این در حالی است که برخی دیگر معتقدند که نژاد چی‌واوا متعلق به آمریکایی مرکزی است و از یک نژاد کوچک به نام تچیچی (Techichi) به وجود آمده است. سگ‌های کوچکی مثل چی‌واوا در اهرام کولولا (Cholula) که قبل از سال ۱۵۰۰ میلادی ساخته شده‌اند، یافت شده‌اند. خیلی مهم نیست که این نژاد از کجا منشأ گرفته است. مهم این است که نژاد چی‌واوا در آمریکاری مرکزی و شمالی، اروپا و کشورهای مدیترانه‌ای و دیگر نقاط جهان از محبوبیت خاصی برخوردار شده است.
نژاد چی‌واوا سگ خیلی کوچکی است که وزن آن بیشتر از ۲٫۷ کیلوگرم نمی‌شود و بسیار باهوش و تیزبین می‌باشد. این سگ‌ها برخلاف وزنشان، اندازه بدنشان در دسته‌بندی خاصی قرار نمی‌گیرد. معمولاً این نژاد را براساس پوشش موی بدنشان به دو دسته تقسیم‌بندی می‌کنند؛ گروهی از سگ‌های چی‌واوا موهای بلند، نرم، صاف و کمی موج‌دار دارند و گروه دیگر موهای کوتاه و براقی دارند. هر دو گروه یک پوشش دیگر در زیر این موها دارند. رنگ موی بدن نژاد چی‌واوا مشکی و قهوه‌ای، سه رنگ، قرمز، حنایی، سموری و راه‌راه می‌باشد. سر این نژاد گرد بوده و چشمانش بزرگ است ولی از حدقه بیرون نزده است، گوش‌های این سگ بزرگ و روبه بالا است و دمش به سمت بالا و پشت حیوان خمیده شده است.
پیرایش و نظافت این نژاد خیلی سخت نیست. سگ‌های نژاد مو بلند چی‌واوا باید یک روز درمیان موهایشان شانه زده شود و پشت گوش حیوان را بررسی که موهای آن ناحیه به هم گره نخورده باشد. نژادهای مو کوتاه چی‌واوا به هفته‌ای دو بار شانه زدن احتیاج دارند.
سگ‌های نژاد چی‌واوا بی‌تحرک و آرام نیستند. آنها در کنار نوازش کردن، نیاز به بازی و ورزش دارند. سگ‌های این نژاد نسبتاً فعال و پرتحرک‌اند و روزانه به ۲ ساعت ورزش و بازی نیاز دارند. این حیوان بسیار اجتماعی است. در عین اینکه نسبت به خانواده و صاحب خود وفادار است، اطرافیان و دوستان نزدیک را نیز می‌پذیرد. سگ‌های این نژاد بسیار باهوش و تیز هستند و اگر به آنها رفتار و قوانین آموزش داده نشود، می‌تواند از رفتار صاحب خود سوءاستفاده کند. آموزش این سگ کمی دشوار است ولی با صبر و استفاده از وسایل آموزشی سرگرم‌کننده می‌توان به‌راحتی او را تربیت کرد. این سگ‌ها مناسب بچه‌های زیر ۸ سال نیستند بیشتر با افراد بزرگ و یا بچه‌هایی که با آنها رفتار خوب و آرامی دارند کنار می‌آیند. این سگ‌ها ۱۰ تا ۱۸ سال در کنار شما زندگی خواهند کرد.
مشکلاتی که سلامتی این نژاد را تهدید می‌کنند شامل دررفتگی کشکک، قند خون پایین (Hypoglycemia)، سوفل های قلبی (Heart Murmur)، تنگی دریچه‌های قلبی (Pulmonic Stenosis)، روی‌هم افتادن نای (Collapsed Trachea)، آب آوردگی مغز (Hydrocephalus)، استخوانی نشدن جمجمه (Open Fontanel)، لرزش (Shivering) می‌باشد.
