بیماری کمبود ویتامین A در پرندگان زینتی

ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است. این ویتامین یک آنتی اکسیدان می‌باشد و به رشد و ترمیم بافت کمک می‌کند و از همه مهم‌تر برای عملکرد مناسب چشم، شنوایی، پوست، استخوان‌ها و غشاهای مخاطی بسیار لازم است. این ویتامین در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد ولی در بیشتر دانه‌ها وجود ندارد. به کمبود ویتامین A هایپوویتامینوز A می‌گویند و زمانی این وضعیت رخ می‌دهد که تغذیه پرنده فقط از دانه‌ها باشد. وقتی پرنده فقط با دانه‌ها تغذیه می‌شود علائم ضعف در پرنده دیده می‌شود و پرنده مستعد ابتلا به بیماری‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی می‌گردد. اگر بیماری‌های ثانویه درمان نشوند باعث مرگ پرنده خواهند شد. در پرندگان زینتی هایپوویتامینوز A را می‌توان به راحتی با افزودن میوه و سبزیجات دارای Vitamin A رفع کرد.

چگونگی ایجاد بیماری در اثر کمبود ویتامین A

ویتامین A بر روی بافت‌های پوششی دستگاه تنفس، گوارش  تولید مثلی اثر بسزایی دارد. وقتی ویتامین A در غذا کم است و یا نیست، سلول‌های پوششی این دستگاه‌ها دچار تغییراتی شده و موکوس ترشح نمی‌کنند؛ بنابراین یکی از سدهای دفاعی این سیستم‌ها تخریب می‌شود و عوامل باکتریایی به این دستگاه‌ها حمله کرده و شروع به تقسیم شدن می‌نمایند. اثرات این کمبود بستگی به این دارد که کدام سیستم زودتر درگیر می‌شود که در بیشتر مواقع دستگاه تنفسی درگیر می‌شود.

علائم بیماری در ابتدا به‌صورت پلاک‌ها و یا دانه‌های سفید در دهان و زبان پرنده دیده می‌شود. با پیشرفت عفونت این دانه‌های سفید متورم شده و آبسه ایجاد می‌کند؛ به‌طوری که آنقدر دردناک می‌شود که پرنده قادر به بلعیدن و غذا خوردن نیست. بسته به اینکه چقدر ای آبسه بزرگ شده باشند، ممکن است راه شکاف کام (کوآنال) را مسدود کنند و باعث تنفس دهانی پرنده شود. با پیشرفته‌تر شد ترشحات بینی زیاد و ورم‌های متعدد در اطراف چشم ایجاد  می‌شود و در نهایت شکاف کام (کوآنال) بسته می‌شود. بعدازاین مرحله میکروارگانیسم در سراسر بدن بخش می‌شود.

علائم کمبود ویتامین A در پرندگان

علائم به‌صورت نامعلوم تا آشکار و به‌صورت عطسه کردن، ترشحات بینی، خس خس سینه، خشک شدن و ترک خوردن سوراخ بینی، بی حالی، افسردگی، اسهال، سخت زایی و به هم چسبیدگی تخم‌ها، حرکت ضربه‌ای دم، بی اشتهایی، لاغری مفرط، کاهش رنگ پرها، چشم‌های متورم، ترشحات چشمی، عق زدن، نفس بد بو،دانه‌های سفید  و یا لزج در دهان مشاهده می‌شود.

بیشتر این علایم نشان می‌دهد که پرنده شما بیمار است و به درمان سریع نیاز دارد. این علائم به تدریج رخ می‌دهد و به یک‌باره دیده نمی‌شود.

درمان کمبود Vitamin A

باید سریعاً درمان با مکمل‌های ویتامین A شروع شود. بسته به اینکه بیماری چقدر پیشرفت کرده است و کدام سیستم را درگیر کرده است درمان‌های دیگری اتخاذ می‌گردد. از آنجایی که بیماری‌های ثانویه، عمدتاً بیماری‌های میکروبی است باید به سرعت درمان شوند. هرچه زودتر بیماری تشخیص داده شود بهبود پرنده از بیماری نیز زودتر حاصل خواهد شد. گاهی در موارد پیشرفته بیماری نیاز به بستری شدن پرنده در بیمارستان دامپزشکی دارد تا مراقبت‌های لازم جهت بهبود پرنده انجام گیرد. دامپزشک ممکن است در طول درمان از بخور و انکوباتور استفاده کند  با گاواژ تغذیه شده و تزریقات مورد نیاز برای او انجام شود.

پیشگیری از کمبود ویتامین A در پرندگان

اهمیت یک جیره غذایی در پیشگیری از کمبود ویتامین A غیر قابل اغماض است. به طور کلی بیشتر پرندگان باید از جیره‌ای تغذیه شوند که ۶۵-۸۰% آن از غذای فرموله، ۱۵-۳۰% سبزیجات و مابقی میوه و دانه‌ها  تشکیل شده باشد. برخی از گونه‌ها نیازهای غذایی خاصی دارند که برای اطلاع از آنها باید از یک دامپزشک مشورت بگیرید. در ادامه به تعدادی از میوه‌ها و سبزیجاتی که میزان Vitamin A آن‌ها بالا است  اشاره خواهد شد. عمدتاً میوه‌ها و سبزیجات زرد و نارنجی و سبزیجات برگ‌دار تیره ویتامین A بالایی دارند.

• مواد خوراکی با ویتامین A بالا: زردآلو، کلم بروکلی، طالبی، هویج، خربزه، انبه، شلیل، پاپایا، جعفری، هلو، سیب‌زمینی شیرین، اسفناج، شلغم، کدو زرد
• مواد خوراکی با ویتامین A پایین: سیب، موز، ذرت، انگور، کاهو، پرتقال، کدوحلوایی، سیب زمینی